Ujëvarë, 2017

Në performancën e saj “Ujëvarë”, krijuar dhe prezantuar për Autostradën Biennale, Alketa Xhafa-Mripa, artiste me qendër veprimi në Londër, kontekstualizon të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen e kufijve. Në qendër të dhomës së mbyllur, brenda stacionit të autobusëve të Prizrenit, ekziston një tavolinë bilardoje e rrethuar nga njerëz. Një nga një, artisti dhe katër gra të tjera dalin ngadalë nga turma dhe i hedhin trupat e tyre mbi tryezë dhe pështyjnë shumë herë në drejtime të ndryshme.
Ata pështyjnë me dhunë, sikur thonë: “Të mallkuar me kufijtë tuaj dhe rregullat që keni krijuar për ne.”

Gratë me role të ndryshme shoqërore ngjiten mbi tryezë. Gruaja e parë, Alketa Xhafa-Mripa, përfaqëson krijesat femërore. E ardhmja vesh një fustan transparent, tërheqës dhe seksual. E treta është shtatzënë, përfaqëson nënat. E katërta përfaqëson anëtaret femra të komunitetit LGBT. E fundit që shfaqet, më e reja, përfaqëson gruan e së ardhmes; ajo është ende naive, por e vetëdijshme për fatin e saj. Ajo e do jetën, por është me dhimbje të vetëdijshme për kufizimet që has. Kjo, grua e fundit, shtrihet më butë duke krijuar aluzionin se ajo nuk është përballur me këto tema për një kohë të gjatë.

Tavolina e bilardos, si simbol argëtimi, tani shndërrohet në një platformë nga e cila gratë protestojnë. Në vend të argëtimit, këto gra janë të pakënaqura nga jeta bashkëkohore dhe ato pështyjnë përtej kufijve dhe rregullave të krijuara gjatë shekujve dhe që po krijohen ende. Krijimi i kufijve të tillë fizikë dhe psikikë mbështetet përmes politikës dhe shoqërisë në të cilën ato ekzistojnë. Në vend që të shpresojnë të jetojnë në një botë ku kufijtë e mistershëm dhe rregullat zhduken gjithnjë e më shumë, ato përballen me ta çdo ditë e më shumë.

Bilardoja është lojë e dominuar nga meshkujt, ku ata kanë sinjalet në dorë për të kontrolluar dhe xhiruar topat në ‘drejtimin e duhur’. Është një aluzion për faktin se burrat marrin vendime në shoqërinë bashkëkohore. Ata i fusin topat në xhepa, shënojnë pikët e rezultateve kundër njëri-tjetrit – ata marrin në duart e tyre vendime për të ardhmen e tyre, të grave dhe të gjithë shoqërisë. Puna e artistes, Alketa Xhafa-Mripa, është gjithashtu një protestë kundër vendimmarrësve meshkuj, të cilët ‘luajnë lojëra’ me jetët njerëzore.

Gratë e përfaqësuara në kuadër të këtij instalimi kanë pasur mjaft vendime të tilla. Ato protestojnë duke pështyrë kundër këtyre kufijve, të krijuar për komunitetet e ndryshme brenda një shoqërie, ose për të ndaluar imigracionin. Ato protestojnë për kufizimet dhe kontrollet për të huajt, komunitetin LGBT, nënat, gratë, vajzat e reja që e kanë jetën përpara, për rregullat dhe urdhërat që krijohen pa vullnetin e tyre në të gjithë botën, por të cilave u duhet bindur. Ato protestojnë kundër kufijve dhe rregullave të krijuara nga shoqëria për artistet femra.

Alketa Xhafa-Mripa globalizon çështjet që i lidhin të gjitha gratë anekënd botës, duke demonstruar pikëpamje të bazuara në fakte. Forma e tryezës së bilardosi i bën jehonë simbolizmit që këto gra demonstrojnë në të katër anët e botës. Pesë gra, në rend, ngjiten dhe pështyjnë në mënyrë të përsëritur, publiku merr mesazhin se pavarësisht protestës, akti i njëjtë nuk ka mbaruar kurrë.
Ujëvarat janë duke u krijuar nga pështyrjet e tyre. Publiku mbetet i shqetësuar. Në pauzë midis veprimeve të grave, vizitori pyet nëse performanca ka mbaruar. Kjo është ajo që artistja provokon dhe na bën të vetëdijshëm se kjo po ndodh akoma. Megjithëse gratë në të gjithë botën u përballën shumë herë me kufizime dhe diskriminime të tilla, dhe ato kanë protestuar shumë herë, kjo ndodh përsëri. Dhe përsëri. Ato duhet të vazhdojnë të protestojnë nëse duan të ndryshojnë. Një lloj meditimi ndodh përmes dritës së errët, heshtjes (përveç zhurmës së pështymjes) dhe përsëritjen e veprimeve … A është kjo një histori e pafundme? Si do të përfundojë? Si mund të përfundojë? Pyetje të tjera që artistja provokon me këtë shfaqje.